KillStress

Saturday, April 1, 2017

ជីវប្រវត្តិលោក ឌឹក គាម

លោក ឌឹក គាម កើតនៅថ្ងៃទី០៥ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៣៦ នៅសង្កាត់ប្ញស្សីកែវ ស្រុកឆ្លូង ខេត្ត ក្រចេះ។
* ស្នាដៃរបស់លោករួមមាន៖
+ វេយ្យាករណ៍ដោយរូបភាព
+ រឿងព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី
+ រឿងចៅពញាហុក
+ រឿងភូមិតិរិច្ឆាន ( ១៩៦៤- ១៩៦៥)
ប្រភព៖ http://www.chanbokeo.com

Friday, March 31, 2017

ប្រវត្តិជីវិតអ្នកនិពន្ធ នូ ហាច ម្ចាស់រឿង ផ្កាស្រពោន

លោកនូ ហាច កើតនៅថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩១៦ នៅឃុំកំពង់ព្រះ ស្រុកសង្កែ ខេត្ត បាត់ដំបង ។ ឪពុកនាមឃួន នៅ និងម្តាយនាមឱរ មួច ពួកគាត់ជាកសិករ ។ លោកនូ ហាច ជាកូនច្បង និងមាន ប្អូនៗច្រើននាក់ទៀត ក្នុងនោះមានប្អូនស្រី៣នាក់ ។

អ្នកស្រាវជ្រាវនិងចងក្រងឯកសារលើកឡើងឱ្យដឹងថា កាលពីកុមារភាពលោកនូ ហាច សិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាវត្តកំពង់ព្រះ ដែលមានគ្រូជាព្រះសង្ឃ ។ នៅសាលានេះហើយ ដែលលោកចេះអានសាស្ត្រាស្លឹករឹតយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ។ ឆ្នាំ១៩៣២ លោកនូ ហាច បានប្រឡងជាប់ចូលរៀននៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ រាជធានីភ្នំពេញ ហើយលោកតស៊ូរៀនសូត្ររហូតបានទទួលសញ្ញាបត្រកម្រិតមធ្យមសិក្សា ។

លោកនូ ហាច បានរៀបការជាមួយអ្នកស្រីតាន់ រ៉េម និងមានកូនចំនួន៨នាក់ ។ បច្ចុប្បន្ន កូនៗរបស់លោកមួយចំនួនរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងអូស្ត្រាលី ។

ខ្មែរក្រហមបានសម្លាប់លោក នូ ហាច ប្រហែលនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ។ លោកនូ ហាច ត្រូវបានគេស្គាល់បំផុត តាមរយៈស្នាដៃប្រលោមលោករបស់លោក រឿង«ផ្កាស្រពោន» ។

រឿង«ផ្កាស្រពោន» បានបញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សានៅមធ្យមសិក្សានាឆ្នាំ១៩៥៨ ហើយបច្ចុប្បន្នរឿងនេះបានដាក់បញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាថ្នាក់ទី៨ ។ នៅឆ្នាំ២០០២ នាមរបស់អ្នកនិពន្ធ នូ ហាច ត្រូវបានគេយកទៅប្រើជាឈ្មោះសមាគមអក្សរសិល្ប៍ ដែលមានឈ្មោះថា «សមាគមអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច» និងសមូហកម្មអក្សរសិល្ប៍ ឈ្មោះថា «សមូហកម្មអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច» ។ សមាគមអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច បញ្ជាក់ថា «សមាគមអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច យកឈ្មោះអ្នកនិពន្ធរៀមច្បងជាទីគោរពមកដាក់ជាឈ្មោះរបស់ខ្លួន ក្នុងបំណងលើកស្ទួយវិស័យអក្សរសាស្ត្រជាតិឱ្យមានការរីកចម្រើន ជឿនលឿនទាន់សម័យ ។ អ្នកនិពន្ធ នូ ហាច បានឈានចេញពីអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរបុរាណដែលសរសេររឿងសោកនាដកម្មតាមទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនា ជាពាក្យកាព្យឱ្យទៅជាការពិពណ៌នា និងការនិទានប្រកបដោយមនោសញ្ចេតនា » ។ ប្រលោមលោករឿង «ផ្កាស្រពោន» របស់លោកនូ ហាច ទោះជាមានអាយុកាលកន្លះសតវត្សរ៍ហើយក្តី ក៏នៅតែមានឥទ្ធិពលក្នុងព្រលឹងខ្មែរនិងប្រិយមិត្តអ្នកអាននៅឡើយ។ ថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩១៦ នៅកំពង់ព្រះ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់តំបង លោកឃួន នៅ និង អ្នកស្រីឱរ មួច បានផ្តល់កំណើតឱ្យទារកម្នាក់ ដែលក្រោយមកត្រូវបានចារឹកទុកនៅក្នុងប្រវត្តិអក្សរសាស្ត្រជាតិខ្មែរឈ្មោះនូ ហាច ។ លោកមានបងប្អូនប្រុស៥នាក់ និងស្រី៣នាក់ ហើយលោកគឺជាកូនប្រុសច្បងក្នុងគ្រួសារកសិករមួយនេះ ។ កាលពីនៅកុមារភាពលោកនូ ហាច ស្នាក់រៀននៅក្នុងវត្តកំពង់ព្រះ ដែលបង្រៀនដោយព្រះសង្ឃ ហើយសិក្សាចេះអានសាស្ត្រាស្លឹករឹតយ៉ាងស្ទាត់ ។ លោកនូ ហាចបានប្រឡងជាប់ចូលសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ក្រុងភ្នំពេញនាឆ្នាំ១៩៣២ ។ សៀវភៅអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០ របស់បណ្ឌិតឃីង ហុកឌី អះអាងថា លោកនូ ហាច បានចូលបម្រើការងារជាចៅក្រមនៅឆ្នាំ១៩៣៩បន្ទាប់ពីបានប្រឡងមធ្យមសិក្សាបត្រភាគទី១ ហើយបានផ្លាស់មកភ្នំពេញបន្ទាប់ពីបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ។ ទស្សនាវដ្ដី សង្គមសាស្ត្រ-មនុស្សសាស្ត្រ អះអាងថា «ឆ្នាំ១៩៣២ លោកនូ ហាច បានប្រឡងជាប់ចូលរៀននៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិភ្នំពេញ ហើយលោកបានបន្តការសិក្សារហូតទទួលបានសញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សា ហើយលោកចាប់ផ្តើមអាជីពរបស់លោកជាមេធាវីយុត្តិធម៌មួយរូបបំពេញ ការងារនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប ។ លោកនូ ហាច បានរៀបការជាមួយអ្នកស្រីតាន់ រ៉េម បន្ទាប់ពីលោកបានផ្លាស់មកធ្វើការនៅភ្នំពេញវិញ ។ អ្នកស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងឯកសារបន្តថា អ្វីដែលខុសគ្នាបន្តិចនៅទីនេះគឺថា សៀវភៅរបស់លោកឃីង ហុកឌីលើកឡើងថា លោកធ្វើជាចៅក្រម និងបានរៀបការរួចទើបត្រឡប់ចូលភ្នំពេញ ។ ចំណែកសមាគមអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច ថាលោកបានធ្វើជាមេធាវីយុត្តិធម៌ ហើយបានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍បន្ទាប់ពីវិលចូលភ្នំពេញ។ ទោះយ៉ាងណាក្តី ឯកសាររបស់សមាគមអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច មានភាពច្បាស់លាស់ជាង ។ លោកនូ ហាច បានចូលបម្រើការងារនៅក្រសួងឃោសនាការទទួលបន្ទុកខាងការផ្សាយកាសែតកម្ពុជា នៅឆ្នាំ១៩៤៧ ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅឆ្នាំ១៩៤៨ លោកនូ ហាចបានធ្វើជាលេខាធិកាផ្ទាល់របស់ទ្រង់យុត្តិវង្ស កាលដែលព្រះអង្គជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ។ បន្ទាប់ពីទ្រង់ យុត្តិវង្ស សុគតទៅ លោកនូ ហាច បានវិលទៅបម្រើការងារនៅក្រសួងឃោសនាការវិញមានឋានៈជាប្រធាននាយកដ្ឋាន ។ ឆ្នាំ១៩៥២ លោកនូ ហាច បានចូលបម្រើការងារនៅក្រសួងការបរទេសដែលនៅជាប់មុខងារជាមន្ត្រីការទូត ។ ថ្ងៃទី១៦ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៥២ដល់ថ្ងៃទី២៣ មករា ឆ្នាំ១៩៥៣ លោកនូ ហាចត្រូវបានសម្តេចនរោត្តម សីហនុ តែងតាំងជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសាធារណការ និងគមនាគមន៍ ។ សៀវភៅ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី២០ របស់បណ្ឌិតឃីង ហុកឌី បានកត់ចំណាំថា នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៦៩ ក្នុងពេលដែលលោកបម្រើការងារនៅក្រសួងការបរទេសនោះ លោកនូ ហាច បានទទួលតំណែងជាឯកអគ្គរាជទូតខ្មែរប្រចាំប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ។ នេះជាតំណែងចុងក្រោយរបស់លោក ។ សៀវភៅដដែលនេះអះអាងទៀតថា លោកនូ ហាចបានវិលមកភ្នំពេញប្រហែលជានៅឆ្នាំ១៩៧២ ហើយបានបាត់ខ្លួននៅក្នុងអំឡុងរបបខ្មែរប្រហម១៩៧៥-១៩៧៩ ។ ទស្សនាវដ្ដី សង្គមសាស្ត្រ-មនុស្សសាស្ត្រ មានភាពជាក់លាក់ជាងថា «ឆ្នាំ១៩៥២ លោកនូ ហាច បានផ្លាស់ទៅធ្វើការនៅក្រសួងការបរទេសនៅភ្នំពេញ ។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ លោកនូ ហាច ត្រូវបានគេតែងតាំងឱ្យទៅបំពេញបេសកកម្មនៅប្រទេសថៃ និងយូហ្គោស្លាវី ។ លោកនូ ហាច ត្រូវបានគេដំឡើងឋានន្តរសក្តិជាឯកអគ្គរាជទូតខ្មែរប្រចាំប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ប្រទេសវៀតណាម និងជាអ្នកតំណាងពិសេសប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិ ។ ឯកសារដដែលនេះបន្តទៀតថា លោកនូ ហាច បានវិលត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញនៅឆ្នាំ១៩៧៤ ហើយលោកត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមសម្លាប់់នៅខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥ ។ លោកនូ ហាច បានចូលជាសមាជិកនៃសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ នៅថ្ងៃទី១៧ មករា ឆ្នាំ១៩៥៨។ ប៉ុន្តែឯកសាររបស់សមាគមអក្សរសិល្ប៍នូ ហាច ថាលោកនូ ហាចចូលជាសមាជិកនៃសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៨ ។ ចំណុចនេះគឺមានភាពខុសគ្នា១០ឆ្នាំគត់ ។

ប្រវត្តិការងារ
អ្នកស្រាវជ្រាវនិងចងក្រងឯកសារលើកឡើងថា បន្ទាប់ពីទទួលបានសញ្ញាបត្រនៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិមក លោកនូ ហាច បានចេញទៅ បំពេញការងារនៅខេត្តសៀមរាបជាចៅក្រម។ ឆ្នាំ១៩៤៧ លោកនូ ហាចបានបានធ្វើការជាអ្នកបោះពុម្ពផ្សាយឱ្យកាសែតកម្ពុជា ក្នុងក្រសួងព័ត៌មាន ។ «ឆ្នាំ១៩៤៨ លោកនូ ហាចបានក្លាយជាលេខាផ្ទាល់របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី (ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស) ។ បន្តាប់មក លោកបានវិលមកធ្វើការឱ្យក្រសួងពត៌មានវិញ មានឋានៈជា ប្រធាននាយកដ្ឋាន ។ ឆ្នាំ១៩៥២លោកនូ ហាចបានផ្លាស់ទៅធ្វើការនៅក្រសួងការបរទេស ជាប្រធានផ្នែកកិច្ចការ នយោបាយការបរទេស ។ ក្នុងការងារថ្មីនេះ លោកនូ ហាចត្រូវបានតែងតាំងឱ្យទៅបំពេញបេសកកម្ម ផ្សេងៗនៅបរទេស ដូចជាទៅប្រទេសសៀម និងយូហ្គោស្លាវីជាដើម។ ក្រោយមកដោយសារលោកនូ ហាច មានស្នាដៃក្នុងការងារ រាជរដ្ឋាភិបាលបានដំឡើងឋានៈឱ្យលោកក្លាយជាឯកអគ្គរាជទូតខ្មែរ ប្រចាំនៅប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ប្រទេសវៀតណាម និងជាអ្នកតំណាងពិសេសប្រចាំ អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ឆ្នាំ១៩៥២ នាយករដ្ឋមន្ត្រី សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានតែងតាំងលោកនូ ហាច ជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសាធារណការ និងគមនាគមន៍ ដោយព្រះរាជក្រឹត្យ លេខ២៥២ ។ ថ្ងៃទី១៧ មករា ឆ្នាំ១៩៥៨ លោកនូ ហាច បានចូលជាសមាជិកនៃសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ (ទស្សនាវដ្តីអ្នកនិពន្ធខ្មែរ ឆ្នាំទី២ លេខ៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៦ ទំព័រ១៣) (សមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរកើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៥៤ ដោយលោករីម គីន)។ លោកនូ ហាច ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ជាពិសេសក្នុងស្នាដៃប្រលោមលោកមនោសញ្ចេតនាដែល មានចំណងជើងថា«ផ្កាស្រពោន» ។ លោកមានស្នាដៃ ផ្សេងៗទៀត ដូចជារឿងខ្លី កំណាព្យ (លោកសរសេរកំណាព្យជាកាព្យបែបបារាំង) លោកនូ ហាចជាអ្នកនិពន្ធ ដែលសរសេរ ឱ្យទស្សនាវដ្តី រាត្រីថ្ងៃសៅរ៍, ទស្សនាវដ្តីនារី, ទស្សនាវដ្តីរួមមិត្តជាដើមចំណងជើងអត្ថបទនានាដែលប្រមូលបានមាន ៖

១-រឿង ផ្កាស្រពោន ឆ្នាំ១៩៤៩ ។

២-រឿងមាលាដួងចិត្ត ឆ្នាំ១៩៧២ ។ ៣-រឿងត្រួយជីវិត ឆ្នាំ១៩៧៣ ។

៤-មធុរសជាតិ សិក្សាអត្ថបទ ដកស្រង់ពីទស្សនាវដ្តីនារីលេខ១0 ទំព័រ៣៥៣ ដល់ ៣៥៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥១ ។

៥-រឿងខ្លី កូនក្រក ផ្សាយដោយទស្សនាវដ្តីរួមមិត្តលេខ៨ ថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣ ទំព័រ១៥ និង១៦។

៦-ដំណើរចេញទៅប្រទេសបារាំង កាព្យបែបបារាំង ផ្សាយដោយទស្សនាវដ្តីនារី លេខ១៥ ឆ្នាំ១៩៥២។

៧-ខ្ទីង កាព្យបែបបារាំង ផ្សាយដោយទស្សនាវដ្តីនារីលេខ១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥១ ទំព័រ៣៩៦ ។

៨-រឿងនារីជាទីស្នេហា ឆ្នាំ១៩៥៣ ។

៩-លាវ័ណ្យ និងរវិន្ទ ឆ្នាំ១៩៥៣ បោះពុម្ពភាគ១ ឆ្នាំ១៩៥៥ បោះពុម្ពភាគ២ ។

១០-រឿងខ្លី ល្បាតគយក្នុងគ្រាមួយនៅទន្លេសាប ដកស្រង់ពីទស្សនាវដ្តីរាត្រីថ្ងៃសៅរ៍ លេខ ១0 ថ្ងៃទី១៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៥២ ទំព័រ២៩ ដល់៣១ ។

១១-ថូបែក កាព្យបែបបារាំង លោកនូ ហាច ដកស្រង់ពីទស្សនាវដ្តីនារីលេខ១៣ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៥២ ទំព័រ១១ ៕

ប្រភព៖ http://everyday.com.kh/article/49270.html?clear=1

Sunday, May 24, 2015

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ជាស្តេចមានកិត្តិនាមល្បីល្បាញក្នុងប្រវត្ថិសាស្ត្រកម្ពុជា

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ គឺជាស្តេចមួយអង្គដែលមានកិតិ្តនាមល្បីល្បាញ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ។ ព្រះអង្គគឺជាព្រះរាជាមួយអង្គដែលមានចិត្តស្ងៀមមិនបណ្តែតបណ្តោយចិត្តគំនិតអារម្មណ៍ឲ្យផ្លាស់ប្តូរ ហក់លោតទៅតាមមនោសញ្ចេតនា ភ្លើងកំហឹង ការប្រមាថឆេវឆាវនិងការលោភលន់ខ្វះពិចារណាឡើយ។ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ព្រឹត្តិការណ៍នគរចាម្ប៉ាវាយប្រហារចូលលុកប្រទេសកម្ពុជានិងការអស់ព្រះជន្មរបស់មហាក្សត្រជ្រែករាជ្យបានជំរុញអោយព្រះអង្គចេញមុខបង្កបង្កើតចលនាតស៊ូរំដោះជាតិ។ព្រះអង្គបានដឹកនាំការតស៊ូប្រឆាំងនឹងអាណានិគមចាម្ប៉ាអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើបទទួលបានជោគជ័យ។ដើម្បីដឹងកាន់តែច្បាស់ពីរឿងរាវនេះ គួន សំបូរ និងចូលខ្លួនមករៀបរាបដូចតទៅ៖ ព្រះរាជវង្សនិងជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧យើងស្គាល់បានមួយភាគធំដោយសារសិលាចារឹកនៅប្រាសាទជ្រុង ក្នុងរង្វង់នគរធំសិលាចារឹកនៅប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារក្នុងខេត្តបាត់ដំបង សិលាចារឹកនៅប្រាសាទបាយ័នប្រាសាទតាព្រហ្មនិងជាពិសេសដោយសារសិលាចារឹកនៅប្រាសាទភិមានអាកាសដែលចងក្រងតាក់តែងឡើងជាកំណាព្យកាព្យឃ្លោង ដោយព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧គឺព្រះនាងឥន្ទ្រទេវី។ ព្រះរាជវង្សបើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់លោក ហ្សក សឺដេស (George COEDES) ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ប្រហែលជាប្រសូតយ៉ាងយូរណាស់ ក្នុងគ.ស១១២៥។ព្រះមាតាព្រះអង្គព្រះនាមជ័យរាជាចូឌាមណីព្រះបិតាព្រះអង្គព្រះនាមធរណិន្ទ្រវរ្ម័នទី២ដែលសោយរាជ្យបន្ទាប់ពីព្រះបាទសុរិយវរ្ម័នទី២។ ព្រះអង្គត្រូវជាចៅមីងរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦។ ដូច្នេះយើងឃើញថាតាមរយៈមាតាព្រះអង្គជាប់ចុះមកពីព្រះរាជវង្សមហាក្សត្រខ្មែរជំនាន់មុនអង្គរ(ឬក្នុងសម័យនគរហ្វូណន់-ចេនឡា)។ចំណែកខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សឪពុកព្រះអង្គចុះមកពីព្រះសន្នគិវង្សមហិធរបុរៈ។តាមរយៈសិលាចារឹកដដែលយើងបានដឹងថា កាលបីតាព្រះអង្គព្រះបាទធរណិន្ទ្រវរ្ម័នទី២នៅសោយរាជ្យជាមហាក្សត្រកម្ពុជាព្រះបាទជ័យរ្ម័នទី៧បានទទួតំណែងជាមេទ័ពធំកំពូលដឹកនាំកងពលសេនាខ្មែរទៅធ្វើសង្គ្រាមតទល់នឹងនគរចាម្ប៉ា។កាលនោះព្រះអង្គបានព្រះជន្ម២៥ ព្រះវស្សា។បើតាមសិលាចារឹក យើងអាចស្មានបានថា កាលនោះព្រះអង្គមានមហេសីរួចស្រេចទៅហើយគឺព្រះនាងជ័យរាជទេវី ប្រហែលជាក្នុងគ.ស១១៤៥ហើយព្រះអង្គបានមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមស្រីឥន្ទ្រកុមារ។ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ត្រូវបែកព្រាត់ប្រាស់ពីប្រពន្ធ កូន ដោយក្តិវិយោគអួលណែនចុកចាប់រៀងរាល់ថែ្ងពុំដែលមានល្ហែល្ហើយឡើយ។ទុក្ខសោកសង្រេងឈឺខ្លោចផ្សារីងរៃដោយការព្រាត់ប្រាស់នេះ ត្រូវបានព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីជាបងស្រីបង្កើតរបស់មហេសីព្រះអង្គសរសេរវិញជាភួងកំនាព្យលើផ្ទាំងសិលាប្រាសាទភិមានអាកាស។ ព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីបានរៀបរាប់អធិប្បាយថា៖ ព្រះមហេសីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះនាងជ័យរាជទេវីប្រៀបបានទៅជាព្រះនាងសិតា ដែលកំពុងព្រាត់ពីស្វាមីគឺព្រះរាម។ព្រះរាមគឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ឯស្តេចចាមប្រៀបបាននឹងក្រុរាពណ៍។នៅពេលដែលព្រះស្វាមីយាងចេញទៅធ្វើសង្គ្រាមនឹងខ្មាំងព្រះនាងជ័យរាជទេវីបានចូលទៅកាន់សីល កាន់ត្រណមគោរពទៅតាមក្បួនប្រពៃណីមិនហ៊ានធ្វេសប្រហែសសោះឡើយ។ ព្រះនាងតែងតែខិតខំសិក្សាស្វាធ្យាយធ៌ម បួងសួងបន់ស្រន់សុំឲព្រះស្វាមីបានជួបតែសេចក្តីសុខ និងជ័យជំនះឈ្នះអស់លើសត្រូវ។ព្រះនាងមានរូបកាយស្គាំងស្គម ហើយមិនយកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងព្រះកេសាព្រះនាងឡើយ។កាលណាបើនឹកឃើញដល់ព្រះស្វាមីម្តងៗ ព្រះនាងតែងតែឈឺចុកចាប់ពើតក្នុងទ្រូង។តែការឈឺចុកចាប់នេះ បានធ្វើអោយព្រះនាងសប្បាយរំសាយទុក្ខទៅវិញ។ព្រះនាងជ័យរាជទេវីនៅតែស្មោះត្រង់រង់ចាំការវិលត្រឡប់របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នជានិច្ច។ តស៊ូព្យាយាមរង់ចាំនៅគ.ស១១៦០ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧កំពុងធ្វើចំបាំងប្រយុទ្ធជាមួយកងទ័ពចាមនៅមុខក្រុមពិជ័យ។គ្រានោះព្រះអង្គបានទទួលដំណឹងថាបិតាព្រះអង្គចូលទីវង្គតហើយព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី២ បានឡើងសោយរាជ្យជំនួស។នៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍ផ្លាស់ប្តូរនេះព្រះអង្គពុំបានផ្លាស់ប្តូរចិត្តគំនិតអ្វីទាំងអស់។ព្រះនៅតែបន្តធ្វើសង្គ្រាមវាយបប្រហារនគរចាមហើយគោរពស្មោះស្ម័គ្របំរើមហាក្សត្រថ្មី ដោយគ្មានវៀចវេរ។នៅពេលដែលព្រះអង្គទទួលដំណឹងថានៅព្រះរាជធានីមានមន្ត្រីក្បត់ចង់ធ្វើឃាតព្រះមហាក្សត្រព្រះអង្គបានធ្វើដំណើរយាងត្រលប់ចូលមកនគរវិញ ដើម្បីជួយជ្រោមជ្រែងព្រះរាជា។តែព្រះអង្គមកដល់យឺតពេល ហើយសោកនាដកម្មកន្លងហួសផុតរួចជាស្រេចបាត់ទៅហើយ។ព្រះបាទយសោវរ្ម័នត្រូវគេធ្វើឃាត ហើយព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គព្រះស្រីឥន្ទ្រកុមារ ក៏ប្រហែលជាអស់សង្ខារក្នុងសម័យជាមួយគ្នានោះដែរ។ ក្នុងគ.ស១១៦៥ បើតាមសិលាចារឹកបន្ទាយឆ្មារ ស្តេចថ្មីព្រះបាទត្រីភុវ័នអាទិត្យបានរៀបចំធ្វើពិធីរាជាភិសេក ហើយប្រកាសខ្លួនជាព្រះមហាក្សត្រនគរកម្ពុជា។កាលនោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គមិនបានកេណ្ឌទ័ពចេញទៅធ្វើសង្គ្រាមតាំងរាំងជល់នឹងស្តេចជ្រែករាជ្យដើម្បីដណ្តើមរាជ្យបល្ល័ង្គមកវិញទេ។ព្រះនឹងនៅស្ងៀមមិនបណ្តែតបណ្តោយចិត្តគំនិតអារម្មណ៍ឲផ្លាស់ប្តូរ ហក់លោតទៅតាមមនោសញ្ចេតនា ភ្លើងកំហឹង ការប្រមាថឆេវឆាវនិងការលោភលន់ខ្វះពិចារណាឡើយ។ព្រះអង្គបានសម្ងំរស់នៅប្រាសាទព្រះខ័ន្ធក្នុងខេត្តកំពង់ស្វាយ យកពេលស្មឹងស្មាធត្រិះរិះស្រាវជ្រាវសិក្សាពិចារណាផ្លូវចំរើនរង់ចាំឳកាសល្អដើម្បីដាក់ខ្លួនចូលបំរើជាតិ។ លទ្ធផលនៃការតស៊ូព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គរង់ចាំអស់រយៈពេល១៧ឆ្នាំ (គ.ស១១៦០-១១៧៧)ទើបឳកាសល្អបានមកដល់ ។ ព្រឹត្តិការណ៍នគរចាម្ប៉ាវាយប្រហារចូលលុកប្រទេសកម្ពុជានិងការអស់ព្រះជន្មរបស់មហាក្សត្រជ្រែករាជ្យបានជំរុញអោយព្រះអង្គចេញមុខបង្កបង្កើតចលនាតស៊ូរំដោះជាតិ។ព្រះអង្គបានដឹកនាំការតស៊ូប្រឆាំងនឹងអាណានិគមចាម្ប៉ាអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំទើបទទួលបានលទ្ធផលល្អ។ នៅគ.ស១១៨១ព្រះអង្គបានតស៊ូរំដោះជាតិមាតុភូមិពីកណ្តាប់ដៃចាមហើយព្រះអង្គបានប្រកាសជាមហាក្សត្រនគរកម្ពុជាហើយទទួលរាជាភិសេកក្នុងឆ្នាំដដែល។កាលនោះតាមការប៉ាន់ស្មានព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧បានព្រះជន្មប្រហែលជាជាង៥០ព្រះវស្សា។ចំណែកខាងអគ្គមហេសីជ័យរាជទេវីព្រះអង្គវិញ ដើម្បីជាការអបអរ អរគុណដល់គុណបុណ្យបារមីព្រះរតនត្រ័យដែលបានជ័យព្រះនាងតាមការបន់ស្រន់បួងសួង ព្រះរាជាទេពីបានធ្វើបុណ្យចែកទានអំណោយគ្រប់បែបយ៉ាងដល់វត្តអារាម និងប្រជានុរាស្ត្រ។ក្រោយពីព្រះរាជអគ្គមហេសី ជ័យទេវីចូលទីវង្គតព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីជាបងត្រូវបានព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧អភិសេកតែងតាំងជាព្រះអគ្គមហេសី។ព្រះនាងជាស្ត្រីម្នាក់ដែលមានវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានប្រាជ្ញាភឺ្លថ្លាមោះមុតឈ្លាសវៃពូកែល្បីល្បាញខាងវិជ្ជាអក្សរសាស្ត្រ មានធ៌មមេត្តាសន្តោសហើយគោរពបូជាព្រះពុទ្ធសាសនា។ ព្រះនាងជ័យរាជទេវី និងព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីដែលជាមហេសីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧សុទ្ធតែធ្លាប់ជួយផ្តល់យោបល់តូចធំដល់ព្រះស្វាមី តាមព្រះពុទ្ធឳវាទ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះអង្គគោរពបូជានិងមានជំនឿទៅលើព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន។ព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គជាច្រើន សុទ្ធតែមានជំនឿ ជឿនិងធ្វើសក្ការៈបូជាថ្វាយចំពោះព្ឬះពុទ្ធសាសនា។បុត្រព្រះអង្គព្រះនាមតមលិន្ទបានបួសជាសង្ឃ ហើយបានទៅបន្តការសិក្សានៅកោះសិរីលង្កា។បុត្រមួយព្រះអង្គទៀតព្រះអង្គវីរកុមារ ដែលបាននិពន្ធចារអត្ថបទមួយយ៉ាងល្អវែកញែកអធិប្បាយពីព្រះពុទ្ធសាសនាលើផ្ទាំងថ្មនៅប្រាសាទព្រះខ័ណ្ឌ។កិត្យានុភាពព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដោយសាការតស៊ូព្យាយាមព្រះអង្គបានទទួលជោគជ័យដែលគេអាចចាត់ទុកថា ជាជោគជ័យផ្ទាល់ខ្លួន។តែព្រះអង្គបានយកជោគជ័យនេះ ព្រមទាំងឥទ្ធិពលអំនាច ការចេះដឹង បទពិសោធន៍និងប្រាជ្ញាភ្លឺថ្លាឈ្លាសវៃរបស់ព្រះអង្គ មកកសាងប្រទេសជាតិផ្តល់នូវសេចក្តីសុខក្សេមក្សាន្ត សន្តិភាព វឌ្ឍនភាព ដល់ប្រជានុរាស្ត្រដោយគ្មានរើសអើងវណ្ណៈ។ការកសាងរបស់ព្រះអង្គមិនមែនតែប្រាងប្រាសាទដ៏ធំស្កឹមស្កៃនោះទេព្រះអង្គបានកសាងទំនុកបំរុងសាសនាក៏ដូចជាក្នុងផ្នែកសង្គមជាតិដែរ។ក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គនគរចាម្ប៉ាបានក្លាយជាអាណាខេត្តខ័ណ្ឌខ្មែរ។ទឹកដីខ្មេរក៏បានលាតសន្ធឹងវែងឆ្ងាយជាមហាអំណាចមួយយ៉ាងធំដែរនៅក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ចក្រភពខ្មែរក្នុងរាជ្យជ័យវរ្ម័នទី៧ មានចាម្ប៉ា បច្ចុប្បន្នលាវ សៀមនិងទឹកដីមួយភាគធំនៃប្រទេសភូមា និងម៉ាឡេស៊ី។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ព្រះអង្គបានចូលទីវង្គតក្នុងគ.ស១២០២ ៕

របាំរាំវង់ ជាកេតនភណ្ឌរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ

របាំរាំវង់នៅប្រទេសកម្ពុជា មានដើមកំណើតតាំងពីយូរយារណាស់មក ហើយជារបាំដែលជាប់នឹងពិធីប្រពៃណីរបស់ខ្មែរយើងផងដែ។ តែលុះមកដល់ពេលចុងក្រោយនេះ ទើបបានក្លាយជារបាំប្រជាប្រិយដែលមានការនិយមចូលចិត្តពីគ្រប់ មជ្ឈដ្ឋានក្នុងសង្គមជាតិកម្ពុជាទាំងមូល ។ ហើយក្រោយមកទៀតក្នុងពេលដែលប្រទេសជិតខាងមាន សៀម និងឡាវ បានចាប់កំណើតឡើង របាំរាំវង់នេះ ក៏ដូចទម្រង់សិល្បៈឯទៀតដែរ ដោយសារតែឥទ្ធិពលឆ្លងគ្នាទៅ វិញទៅមករវាង ខ្មែរ និងលាវ ខ្មែរ និងសៀម ពិសេសគ្រប់តំបន់ជាយដែន និងតំបន់ដែលមានប្រជាជនខ្មែរលាវ ឫខ្មែរសៀមរស់ នៅលាយឡំគ្នាច្រើននោះ។ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់ពីរបាំរាំវង់ប្រពៃណីរបស់ខ្មែរយើងមួយនេះ ជាបន្តសូមស្តាប់គួន សំបូរពណ៌នា ដូចតទៅ៖ មិនខុសអ្វីពីល្បែងប្រជាប្រិយចោលឈូង លាក់កន្សែង ចាប់កូនខ្លែង បោះអង្គញ់ ស្ដេចចង់ ឫល្បែងឯទៀតដែលខ្មែរនិយមកម្សាន្តក្នុងពិធីបុណ្យនានា ពិសេសគឺបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីជាតិនោះឡើយ។ របាំប្រជាប្រិយ រាំវង់ រាំក្បាច់ គឺជាប្រភេទរបាំដែលមានការនិយមជាទូទៅនៅក្នុងទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ទោះនៅទីក្រុង ក៏ដូចជាជនបទ នៅតំបន់ភ្នំ នៅវាលទំនាប ឫក៏តំបន់មាត់សមុទ្រ ។ របាំប្រជាប្រិយ ខ្មែរនេះជាប្រភេទរបាំដែលងាយចាំងាយចេះ ហើយងាយក្នុងការរៀបចំសម្ដែងទៀតផង ។ អាស្រ័យហេតុនេះទើបគេសង្កេតឃើញប្រជាជនខ្មែរ តាំងពីព្រះរាជានាម៉ឺនសព្វមន្ត្រីរហូតដល់ប្រជារាស្ត្រ ទាំងក្មេង ទាំងចាស់ប្រុសស្រីចេះរាំរបាំនេះគ្រប់ៗគ្នា។ឯពាក្យថា “រាំវង់” គឺជាលក្ខណៈពិសេសសម្រាប់សំគាល់រូបភាពនៃរបាំនេះ ពោលគឺពេលរាំគេនាំគ្នារាំបន្តគ្នាជារង្វង់មូល ។ ហើយជារបាំសម្រាប់រាំលេងកម្សាន្ត ឫក៏រាំដើម្បីបំបាត់ការនឿយហត់ ក្រោយពីការបំពេញពលកម្មនានារួច ។ ចំពោះប្រវត្តិកំណើតនៃរបាំ រាំវង់នេះវិញ បើយើងពឹងផ្អែក លើឯកសារសរសេរដែលមានបន្តិចបន្តួច និងផ្អែកលើភាពជាក់ស្ដែងក្នុងជីវិតដែលបានប្រព្រឹត្តដល់យើង សព្វថ្ងៃនេះយើងជឿថា៖ សិល្បៈរាំវង់នេះមានអាយុច្រើនសតវត្សរ៍ណាស់មកហើយ នៅលើទឹកដីនៃមាតុភូមិកម្ពុជានេះ។ ព្រោះតាំងពីបុព្វេដ៏យូរលង់ ទាំងជនជាតិខ្មែរ និងជនជាតិឯទៀត ដែលស្ថិតក្នុងអំបូរជាមួយគ្នាដូចជាព្នង គ្រឹង ទំពួន ព្រៅ មានការទាក់ទងនិងការ រាំវង់ ឫ ជារង្វង់មូលនេះជាច្រើន ។ បងប្អូន ជនជាតិខ្មែរលើ ភូមិភាគឦសាននៃប្រទេស ឫតំបន់ព្រៃភ្នំ នៃភូមិភាគដទៃទៀតនិយមរាំលេងកម្សាន្តនៅជុំវិញភ្នក់ភ្លើងនាពេលរាត្រី ។ ទម្លាប់រាំវង់ជុំវិញភ្នក់ភ្លើងនេះមានអាយុច្រើនពាន់ឆ្នាំមកហើយ ហើយក៏នៅមានសេសសល់រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ ក្នុងពិធីលៀង អារក្ខ ឫឡើងអ្នកតា (ជំនឿខ្មែរដើមមានតាំងពីយូរលង់ មុនសម័យដែលព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា ហូរចូលមកក្នុងតំបន់ជ្រោយសុវណ្ណភូមិ ពោលគឺតាងពីមុន៣០៩ឆ្នាំមុន គ.ស ជនជាតិខ្មែរតែងតែនាំគ្នាសង់រោងតូចមួយដោយធ្វើរាជវត្តិព័ទ្ធ ជុំវិញ ហើយអ្នកចូលរូបតែងតែរាំ ជារង្វង់មូលជុំវិញរោងនោះ ក្នុងពេលប្រារព្ធពិធីលៀងអារក្ខនេះ។ ពិធីកាប់ក្របីថ្វាយអ្នកតារបស់បងប្អូនជនជាតិ ព្នង គ្រឹង ទំពូន ដែលមានអាយុច្រើនពាន់ឆ្នាំមកហើយនោះ ដែលគេឃើញមានរូបចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន ដែលកសាងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧(១១៨១-១២១៨) ហើយដែលបងប្អូនយើងថែរក្សាឲ្យគង់វង្សរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ក៏មានទម្លាប់រាំជាវង់ ឫជារង្វង់មូលផងដែរ។ លើសពីនេះទៅទៀត បងប្អូនជនជាតិ ព្រៅ ព្នង គ្រឹង ទំពូន នៅប្រកាន់ភ្ជាប់ទំនៀម “រាំវង់ភូមិថ្មី” ដែលភាសាជនជាតិនិយមថា ៖”រាំវង់ស្រ៊ុក ហាន់ទើម” ។ របាំរាំវង់ភូមិថ្មី គេមានទម្លាប់ធ្វើនៅក្នុងពេលប្ដូរភូមិ ពីភូមិចាស់ទៅរស់នៅក្នុងភូមិថ្មី ។ តាមធម្មតាក្នុងរយៈពេលពីបីទៅប្រាំពីរឆ្នាំមុននឹងប្ដូរភូមិ ឫចាកចេញពីភូមិចាស់ មេកន្ទ្រាញ និងចាស់ទុំ ក្នុងភូមិតែងនាំគ្នាធ្វើពិធីផ្សងទៅតាមជំនឿរបស់ខ្លួន ដើម្បីរកកន្លែងដីថ្មីដែលមានលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រល្អមានទឹក គ្រប់គ្រាន់ និងជាកន្លែងដែលអាចការពារសន្តិសុខជូនញាតិមិត្តក្នុងស្រុកភូមិបានល្អ ។ ពេលផ្សងរើសរកដីថ្មីបានហើយ ទើបគេនាំគ្នាធ្វើពិធីកំណត់ឆ្នាំសម្រាប់រស់នៅ គឺឲ្យដឹងថា តើពួកគេអាចរស់នៅបានប៉ុន្មានឆ្នាំ នៅនឹងភូមិថ្មីនោះ ? ពិធីកំណត់ឆ្នាំសម្រាប់រស់នៅនេះ ប្រព្រឹត្តទៅដោយមកកន្ទ្រាញ និងចាស់ទុំ ភូមិធ្វើពិធីផ្សងដោយយកប្រទាលមកចិតទម្លាក់មកលើដីចំនួនប្រាំពីរ ចំណិត ។ បើប្រទាលនោះក្រឡាប់ប៉ុន្មាន ចំណិតនោះគេជឿថា គេអាចរស់នៅក្នុងភូមិថ្មីនោះបានប៉ុណ្ណឹងឆ្នាំដែរពោលគឺតាម ចំនួនចំណិត ប្រទាលដែលក្រឡាប់នោះ ។ ដូចជាបើប្រទាលក្រឡាប់បី ឫប្រាំចំណិតនោះ គេអាចរស់នៅទីនោះបានបី ឫប្រាំឆ្នាំដែរ ។ ហើយជំនឿនេះមានរៀងរហូតតាំងពីបុព្វេយូរលង់ណាស់មកហើយរហូតដល់ សព្វថ្ងៃនេះ ។ ពេលធ្វើពិធីផ្សងរកដីថ្មីបាន ហើយមេកន្ទ្រាញក៏ប្រកាសឲ្យអ្នកស្រុកអ្នកភូមិរុះរើពីភូមិថ្មី នេះមុនគេបង្អស់ ។ អ្នកស្រុកអ្នកភូមិមានស្រី មានប្រុសនាំគ្នារាំជាគូ (តាមប្រពៃណីដូនតា តៗគ្នារហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ) ដែលមានជំនឿថា៖ នឹងនាំឲ្យគេគ្រប់ៗគ្នាបានសេចក្ដីសុខចម្រើន ។ ការរៀបរាប់ ខាងលើនេះបញ្ជាក់ថា របាំរាំវង់នៅប្រទេសកម្ពុជា មានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយជារបាំដែលជាប់នឹងពិធីប្រពៃណី តែលុះមកដល់ពេលចុងក្រោយនេះ ទើបបានក្លាយជារបាំប្រជាប្រិយដែលមានការនិយមចូលចិត្តពីគ្រប់ មជ្ឈដ្ឋានក្នុងសង្គមជាតិកម្ពុជាទាំងមូល ។ ហើយក្រោយមកទៀតក្នុងពេលដែលប្រទេសជិតខាងមាន សៀម និងឡាវ បានចាប់កំណើតឡើង របាំរាំវង់នេះ ក៏ដូចទម្រង់សិល្បៈឯទៀតដែរ បានហូរចុះហូរឡើង ឫក៏ជះឥទ្ធិពលឆ្លងគ្នាទៅ វិញទៅមករវាង ខ្មែរ និងលាវ ខ្មែរ និងសៀម ពិសេសគ្រប់តំបន់ជាយដែន និងតំបន់ដែលមានប្រជាជនខ្មែរលាវ ឫខ្មែរសៀមរស់ នៅលាយឡំគ្នាច្រើននោះ ។ បើតាមឯកសារខ្លះៗដែលនៅសល់ និងតាមព័ត៌មាន ដែលយើងទទួលបានពីចាស់ទុំជាច្រើនបានបញ្ជាក់ថា៖ នៅប្រទេសកម្ពុជារបាំប្រជាប្រិយរាំវង់រាំក្បាច់នេះ បានរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងនៅសតវត្សរ៍ទី២០នេះ ។ ពិសេសគឺតាំងពីពេលដែលចលនា ខ្មែរឥស្សរៈដែលកើតមាននៅគ្រប់តំបន់ក្នុងប្រទេស និងជីវពលនារីក្លាហានក្រោកឡើងបណ្ដេញអាណានិគមបារាំង ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យជូនជាតិមាតុភូមិនោះមក ហើយដែលគេអាចឃើញមានសល់នូវបទចម្រៀងរាំវង់មួយចំនួនដែលអាច ជាតិកតាង ឫជាអនុស្សាវរីយ៍ នៃសម័យកាលនោះផង ។ ហើយក៏ប្រហែលនៅក្នុងពេលនោះដែរ ដែលឥទ្ធិពលនៃពាក្យបរទេសដូចជាពាក្យថា៖ រាំ”ឡាំថូន” ឫឡក”ឡាំថូន” (ថូនគឺស្គរ) ត្រូវខ្មែរយកមកប្រើព្រោះពេលនោះកងទ័ពខ្មែរឥស្សរៈដែលបោះទីតាំង ក្នុងព្រៃជ្រៅៗតំបន់ភ្នំដងរែក តំបន់ជ្រាវឱរ៉ាល់ ភ្នំក្រវាញ តំបន់ភាគឦសាននៃប្រទេស ឫតំបន់មាត់សមុទ្រក្ដី ច្រើននាំគ្នាលេងរាំវង់ ដោយប្រើស្គរដៃមួយប៉ុណ្ណោះ និងចម្រៀងដែលមានលក្ខណៈងាយស្រួលក្នុងការកម្សាន្តទៅតាមកាលៈទេសៈ នៃការតស៊ូ និងការរស់ដោយយកព្រៃជ្រៅជាមូលដ្ឋានបង្អែក ។ សូមបញ្ជាក់ថា៖ ស្គរដៃនេះជាស្គរនៃវង់ភ្លេងអារក្ស ឫវង់ភ្លេងប្រពៃណីភ្លេងការរបស់ជនជាតិខ្មែរដែលមានកំណើតរាប់ពាន់ ឆ្នាំមកហើយ ។គឺតាំងពីពេលស្រុកខ្មែរបានឯករាជ្យ ក្រោមព្រះរាជកិច្ចដឹកនាំ នៃព្រះករុណា ព្រះបាទនរោត្ដមសីហនុវរ្ម័ន នៅថ្ងៃទី ០៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៥៣ មក ប្រទេសជាតិ និងប្រជារាស្ត្រ មានសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ ។ របាំប្រជាប្រិយ រាំវង់ រាំក្បាច់ ក៏បានរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងក្លា ពោលគឺនៅកន្លែងខ្លះ គេរាំជាមួយស្គរដៃពេលខ្លះ គេរាំជាមួយវង់ភ្លេងខ្មែរ ដែលមានឧបករណ៍ស្គរ ទ្រ រនាត និងឧបករណ៍ច្រើនផ្សេងៗទៀតរហូតដល់វង់តន្ត្រីសម័យយ៉ាងទំនើប ដែលយើងឃើញរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះផង ។ សូមជម្រាបថា៖ នៅក្នុងប្រភេទសិល្បៈរបាំប្រជាប្រិយនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះ ក្រៅពីរាំវង់ និងរាំក្បាច់ ដែលជារបាំមូលដ្ឋានរបស់ជនជាតិខ្មែរ មានចម្រៀង និងរបាំប្រឺន និងកន្ទ្រឹម ដែលមានប្រជា ប្រិយភាពដ៏ធំធេងនៅតំបន់ចំនៀរភ្នំដងរែកនោះ និងនៅមានរបាំ “ឡាំលាវ” និង “សារ៉ាវ៉ាន់” ថែមទៀតដែលមានប្រជាប្រិយភាពធំធេង ហើយមានការនិយមរាំឆ្លាក់គ្នាជាមួយរាំវង់ និងរាំក្បាច់ជានិច្ចនោះផង ។ ចំពោះរបាំឡាំលាវ ដែលមានចង្វាក់ញាប់រន្ថើន និងរបាំក្បាច់សារ៉ាវ៉ាន់នេះ យើងត្រូវតែទទួលស្គាល់ថា៖ នេះគឺពិតជាឥទ្ធិពលរបស់សិល្បៈលាវ ដែលបានហូរចូលមកប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងឋានៈជាមិត្តភ័ក្ដិ និងជាបងប្អូន និងជាអ្នកភូមិផងរបងជាមួយ ហើយត្រូវបានជនជាតិ កម្ពុជានិយមរាប់អានយ៉ាងក្រៃលែង ។ ដូច្នេះគូរជ្រាបថា៖ ខ្មែររាំឡាំលាវនោះ គឺមានសេចក្ដីថា៖ ខ្មែររាំបែបលាវ ឫចំលងរបៀបរាំតាមជនជាតិលាវ ថ្វីត្បិតតែមិនបានចំលងឲ្យដូចគ្នាបេះបិទ ឬក៏ដូចលាវសុទ្ធសាធក្ដី ។ ចំណែករាំ សារ៉ាវ៉ាន់វិញគឺជាឈ្មោះខេត្តមួយ របស់ប្រទេសលាវជាប់និងខេត្តអាត់តៈពើ ហើយដែលស្ថិតមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីខេត្តស្ទឹងត្រែងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះឡើយ ។ ហើយក្បាច់សារ៉ាវ៉ាន់ នោះក៏ជាភស្តុតាងគូសបញ្ជាក់ថា៖ មានប្រភពដើមចេញមកពីខេត្តសារ៉ាវ៉ាន់នេះឯងពិតប្រាកដ ។ ចំណែកខាង ពេលវេលា ឫ ពិធីដែលរបាំប្រជាប្រិយសម្ដែងវិញ គឺមានលក្ខណៈទូលំទូលាយណាស់ជាទូទៅគេច្រើនរាំ ក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរនៅទូទាំងប្រទេស ហើយមានកន្លែងខ្លះ ឫស្រុកខ្លះរាំលេងសប្បាយរាប់ខែមុនពេលចូលឆ្នាំ និងរាំលេងរាប់ខែ ក្រោយពេលចូលឆ្នាំទៀតផង ដូចជានៅភូមិអន្លង់រមៀតក្នុង ខេត្តកណ្ដាល ស្ថិតមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីរាជធានីភ្នំពេញនេះជាដើម ។ គេរាំលេងកម្សាន្ត ក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍ ឫរាំដើម្បីបំបាត់ការនឿយហត់ ក្រោយពេលបំពេញពលកម្មនានាថែមទៀតផង ។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះគេសង្កេត ឃើញរបាំប្រជាប្រិយ រាំវង់ រាំក្បាច់ ឡាំលាវ សារ៉ាវ៉ាន់ ត្រូវបានគេនិយមរាំលេងនៅតាមស្រុកទេសនានា លាយចម្រុះនិងក្បាច់របាំបរទេសនានាជារាល់រាត្រីផង ។ រីឯទស្សនៈយល់ដឹងអំពីសិល្បៈរបាំប្រជាប្រិយខ្មែរ ដែលរាំជារង្វង់មូល ហើយប្រើកាយវិការ និងក្បាច់ដៃ”ជើង” ពីក្រោម ហើយលើកឡើង “លា” នោះវិញ មានមតិភាគច្រើនយល់ថា៖ នោះជាការបង្កើតសាមគ្គី ភាពរវាងគ្នានិងគ្នាផង ការបង្ហាញពីសុភមង្គលក្នុងជីវិតខ្មែរផង និងជានិម្មិតរង្វង់នៃជីវិតដែលត្រូវតែមានពលកម្មដាំដុះផលដំណាំ សារចុះសារឡើង បន្តជានិរន្ត មិនចេះចប់ ដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវិត និង ការចាំបាច់នៃការបន្តពូជពង្សវង្សត្រកូលនៃធម្មជាតិ និងមនុស្សពិសេស គឺពូជពង្សវង្សត្រកូលខ្មែរនេះតែម្ដង ៕

មូលហេតុចំនួនពីរ ដែលខ្មែរយើងច្រើនតែហៅមេមុនបា

មូលហេតុដែលវប្បធម៏ខ្មែរយើងច្រើនតែហៅ មេ មុនបា ឬក៏ម្តាយ មុនឪពុក ដោយសារតែកត្តាពីរយ៉ាង គឺទីមួយ ទាក់ទងនិងប្រវត្តិនៃការកកើតទឹកដីប្រទេសកម្ពុជា ទីពីរទាក់ទងទៅនឹងវប្បធម៏ប្រពៃណីសាសនា ដែលក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាបានចាត់ទុកថា ម្តាយមានចំណុចសំខាន់ជាងឪពុកចំនួន ៥យ៉ាង
៕

វិស័យស្ថាបត្យកម្មខ្មែរដ៏អស្ចារ្យនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ

ស្ថាបត្យកម្មថ្ម មានដូចជា ថ្មធម្មជាតិ ដែលគេបញ្ឈរ សម្រាប់សម្គាល់ថា ជាទីសក្ការៈបូជា ដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិ ព្រមទាំងថ្មដែកផងនោះ គឺជាស្ថាបត្យកម្មខ្មែរដ៏អស្ចារ្យនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រតាំងពីយូយារណាស់មកហើយ។ទន្ទឹមនឹងនេះ យើងក៏បានឃើញដែរនូវរណ្តៅកប់សពដែលគេបានចោះក្នុងថ្ម និងវត្តមាននៃក្តាមឈូសថ្ម និងឈើជាដើម។ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់ពីភាពអស្ចារ្យនេះ ជាបន្តសូមស្តាប់គួន សំបូរពណ៌នា ដូចតទៅ៖

តាមរយៈរបកគំហើញខាងបុរាណវិទ្យាបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រគួបផ្សំទៅនឹងការវិភាគនៃកំណត់ហេតុចិននាសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រយើងបានដឹងអំពីវិសាលភាពនៃទឹកដីខ្មែរនាដើមស.វទី១ នៃគ.សនិងកម្រិតវប្បធម៌ដ៏រុងរឿងរបស់ជនជាតិខ្មែរនៅលើជ្រោយឥណ្ឌូ-ចិន យើងនេះ។ហើយដោយសារយោងតាមទិន្នន័យវិទ្យាសាស្ត្រទាំងនោះ ដែលបុព្វការីជនខ្មែរបានបន្សល់ទុកពាសពេញទូទាំងភូមិភាគនេះ ជាពិសេសនៅប្រទេសលាវ/ឡាវ វៀតណាមកណ្តាលនិងត្បូង និងប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន យើងអាចបញ្ជាក់បានថាស្ថិតក្នុងអម្បូរមន-ខ្មែរ ដូចតាខ្មែរនាសម័យមុនការបង្កើតរដ្ឋហ្វូ-ណន (នគរភ្នំ) បានស្គាល់វិស័យស្ថាបត្យកម្មប្រចាំជាតិរបស់ខ្លួនរួចទៅហើយ។

ជារួមនៅប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ ក៏ដូចនៅលើទឹកដីកំណើតរបស់ពូជសាសន៍ខ្មែរដែរមុនការលេចធ្លោឡើងនូវប្រាង្គប្រាសាទ និងទីក្រុងបែបឥណ្ឌា ឬអ៊ឺរុបវិស័យស្ថាបត្យកម្មនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ ត្រូវចែកចេញជាពីរប្រភេទធំៗគឺថ្ម និង ឈើ។ស្ថាបត្យកម្មថ្ម មានដូចជា ថ្មធម្មជាតិ ដែលគេបញ្ឈរ សម្រាប់សម្គាល់ថា ជាទីសក្ការៈបូជា ដែលមានលក្ខណៈស័ក្តិសិទ្ធិ ព្រមទាំងថ្មដេកដូចជានៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសលាវបច្ចុប្បន្នដែលតាមពិតទៅគឺគេដាក់គងលើគ្នា (មួយផ្ទាំងនៅពីលើ និងពីរទៀតនៅខាងក្រោមជាទម្រង់)ដើម្បីបញ្ចុះសព។ទន្ទឹមនឹងនេះ យើងក៏បានឃើញដែរនូវរណ្តៅកប់សពដែលគេបានចោះក្នុងថ្ម និងវត្តមាននៃក្តាមឈូសថ្ម និងឈើដូចករណីក្តារមឈូសនៅស៊ុនឡុក (កម្ពុជាក្រោម) និងក្តារមឈូសនៅខេត្តកញ្ជនៈបុរី (ប្រទេសសៀម)។

ប្រភេទស្ថាបត្យកម្មទី២ គឺផ្ទះសម្បែង និងភូមិរាងមូល ឬដែលមានរាងជាពងក្រពើដែលជាទីប្រជុំជន ឬទីក្រុងបុរាណ ធ្វើអំពីដីលើក ហើយមានគូរទឹកហ៊ុំព័ទ្ធជុំវិញដែលលោកភីលិប ហ្គ្រោលីយេ បានឲ្យឈ្មោះថា វប្បធម៌ភូមិមូលនៅមេមត់។ដូចនេះ យើងអាចយល់បានថា ក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រយ៉ាងហោចណាស់ក៏ចាប់តាំងពី ១៥០០ឆ្នាំ មុនគ.សពោលគឺក្នុងដំណាក់កាលបុព្វបុរសខ្មែរ បានចេះប្រើផ្ទាំងថ្មធម្មជាតិធំៗដើម្បីធ្វើជានិមិត្តសញ្ញាផ្សេងៗ និងដើម្បីមូលហេតុជំនឿសាសនា។ហើយទន្ទឹមនឹងនេះ ពួកគេក៏ចេះយកថ្មធម្មជាតិទាំងនោះមកកែច្នៃប្រឌិតនូវសំណង់ស្ថាបត្យកម្មដំបូងបង្អស់ដែរ។ នៅទីនេះយើងចង់និយាយដល់ថ្មបញ្ឈរ និងដេក ដែលមានលក្ខណៈជាសកលហើយដែលជាសម្មិទ្ធផលឲ្យក្លាយទៅជារបស់មនុស្សសុទ្ធសាធ ខុសពីថ្មធម្មជាតិធំៗនិងពើង ឬពយ ដែលជាថ្មធម្មជាតិ តែផ្នែកខាងលើលយចន្លោះមួយល្មមសមរម្យធ្វើជាជំរក។

ទោះនៅទីណាក៏ដោយ ក្នុងឧបទ្វីបឥណ្ឌូ-ចិនយើងនេះ សម្មិទ្ធផលទាំងនោះគឺជាសញ្ញាណសំណង់ស្ថាបត្យកម្មដំបូងបង្អស់របស់ ជាតិខ្មែរដែលបានរីកដុះដាលកាលមុនការសាងសង់នូវប្រាង្គប្រាសាទតាមលំនាំស្ថាបត្យកម្មឥណ្ឌាដើម្បីឧទ្ទិសដល់លទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនាមកពីឥណ្ឌានាដើមសម័យ ប្រវត្តិសាស្ត្រ។
ខាងលើនេះ សឲ្យឃើញថាសមត្ថភាពសាងសង់របស់បុព្វការីជនខ្មែរនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រមានកម្រិតខ្ពស់រួចទៅហើយ ហើយនាសម័យនោះពួកគេក៏ពិតជាមានទំនាក់ទំនងផ្នែកវប្បធម៌ជាមួយនឹងតំបន់ផ្សេងៗឯទៀតក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បើយើងពិនិត្យមើលសំណង់ស្ថាបត្យកម្មទាំងនោះដែលមានលក្ខណៈសកល យើងនឹងដឹងថា នៅប្រទេសអ៊ឺរុប គេឲ្យឈ្មោះថា វប្បធម៌ថ្ម។

សូមរំលឹកថា មុនឆ្នាំ ១៩៨១ គ្មានការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីវប្បធម៌ថ្មស៊ីជម្រៅណាមួយនៅប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយ ទោះជាគេដឹងថាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃប្រព័ន្ធគំនិតខ្មែរ គឺស្ថិតលើជំនឿបែបជីវចលនិយម ជាពិសេសជំនឿលើថ្មធម្មធម្មជាតិ ដូចជាការគោរពបូជាថ្ម អ្នកតា ឬភ្នំជាដើមដែលដំណាងឲ្យបុព្វការីជន។បើនិយាយឲ្យចំទៅ មិនមែនគេមិនទទួលស្គាល់តួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៃជំនឿលើថ្មរបស់ជនជាតិខ្មែរ ដែលជាជនជាតិចាស់នោះទេ។កង្វះខាតផ្នែកទិន្នន័យបុរាណវិទ្យាចំពោះយើងប្រហែលជាគេមិនបានយកចិត្តទុកដាក់លើភូមិសាស្ត្រជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបុរាណរបស់ជនជាតិខ្មែរ ដែលបានផ្តល់កំណើតឲ្យជនជាតិនេះ។ត្បិតទឹកដីទាំងនោះត្រូវបានផ្តាច់បន្តិចម្តងៗចេញពីមាតុភូមិខ្មែរចាប់តាំងពីស.វទី ១៣-១៤ ដោយការកកើតឡើងនូវរដ្ឋលាវនិងថៃនៅលើសាកសពនៃភូមិសាស្ត្រជាប្រវត្តិសាស្ត្រចក្រភពកម្ពុជទេស។បើពិនិត្យពីសម័យមុនការលេចធ្លោរឿងនៃរដ្ឋទាំងពីរនេះ គេពិតជាយល់ឃើញថាការមកដល់នៃជនជាតិអម្បូរថៃ-លាវ ដែលមានប្រភពចេញពីភូមិភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសចិនគឺជាបញ្ហាថ្មីថ្មោងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍យើង នេះ។គឺប្រការនេះហើយ ដែលជម្រុញឲ្យយើងយល់ឃើញថាគេត្រូវតែបញ្ចូលរាល់ទិន្នន័យបុរាណវិទ្យាពាក់ព័ន្ធនឹងវប្បធម៌ថ្មដែលគេបានរកឃើញក្នុងប្រទេសទាំងពីរខាងលើនេះ ក្នុងខឿនវប្បធម៌ខ្មែរបុរាណមុនការបង្កើតរដ្ឋហ្វូ-ណន ឬរដ្ឋខ្មែរដំបូងបង្អស់។

អ្វីដែលយើងទើបលើកយកមកជម្រាបខាងលើនេះ គឺនៅធ្វើឡើងក្នុងគំនិតតែមួយគឺការជៀសវាងការបកស្រាយទិន្នន័យ បុរាណវិទ្យាខុស។ ការបកស្រាយរបៀបនេះច្បាស់ជានៅមានតាមអត្ថបទមួយចំនួន ដែលគេចាត់ទុកថា សម្មិទ្ធផលសង្គមទាំងនោះគឺជាសម្មិទ្ធផលរបស់មនុស្សចំណូលថ្មីក្នុងតំបន់ ទោះបីជាមានការបំភ្លឺឬហាមប្រាមរបស់លោក ហ្សក ស៊ឺដេស ក៏ដោយ ។

ម្យ៉ាងវិញទៀត បើតាមការសង្កេតរបស់យើង ការគោរពបូជាថ្មបានបង្ហាញនូវនិមិត្តរូបស៊ីជម្រៅរបស់ថ្មធម្មជាតិទាំងនោះដែលមានលក្ខណៈមិនខុសគ្នាអំពីជំនឿនៅអ៊ឺរ៉ុបប៉ុន្មានដែរមុនការមកដល់នៃគ្រិស្តសាសនា ដែលមានប្រភពចេញពីប្រទេសអ៊ីស្រាអែលតាមរយៈប្រទេសអ៊ីតាលី។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏យើងបានឃើញវប្បធម៌លើថ្មនៅឥណ្ឌូ-ចិនរបស់អម្បូរខ្មែរមានលក្ខណៈផ្ទាល់របស់វាដែរ។

ដូចនេះ គេមិនអាចសរសេរអំពីវិស័យសិល្បៈស្ថាបត្យកម្មរបស់ខ្មែរក្នុងដំណាក់កាលដំបូង ដោយមិនផ្អែកលើទិន្នន័យបុរាណវិទ្យាដែលជាស្នាដៃរបស់បុព្វបុរសខ្មែរឡើយ។ ត្រូវជ្រាបថា សិល្បៈស្ថាបត្យកម្មគឺអ្វីៗដែលបានបង្កបង្កើតស្ថាបនាឡើង ដោយការកែច្នៃប្រឌិតរបស់មនុស្សដែលប្រកបដោយគតិ និងបញ្ញាញ្ញាណ ហើយតាមការតម្រូវការប្រើប្រាស់របស់សង្គមទោះបីជាវត្ថុធាតុដើមបានពីធម្មជាតិក្តី។

យើងសូមស្លេះតែប៉ុណេះ សប្តាហ៍ក្រោយយើងខ្ញុំនឹងលើកយកវិស័យស្ថាបត្យកម្មខ្មែរនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ ម្តង់ទៀត ដោយលើកយកការផ្លាស់ប្តូរទម្រង់ ឬទំហំនៃភូមិសាស្ត្រជាប្រវត្តិសាស្ត្រឬប្រព័ន្ធជំនឿសាសនា របស់អតីតព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ព្រមទាំងសារសំខាន់នៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ នេះផងដែរ
៕

ភាសាខ្មែរមិនមែនកើតចេញមកពី ភាសាបាលី-សំស្ក្រឹតនៃនោះទេ

ភាសាបរទេស ដែលនៅលាយឡំ ច្រើនជាងគេ ក្នុងភាសាខ្មែរយើង សព្វថ្ងៃ គឹភាសាបាលី និង សំស្ត្រឹត។ ភាសាបាលី បានហូរចូលមក ក្នុងភាសាខ្មែរ តាមរយៈពុទ្ធសាសនាហីនយាន។រីឯភាសា សំស្ក្រឹត ហូរចូលតាមរយៈ ពុទ្ធសាសនាមហាយាន និង ព្រាហ្មណ៏សាសនា ។ដោយសារតែហេតុនេះហើយបានជា បានធ្វើ ឲ្យមានជនមួយចំនួនយល់ខុសថា ភាសារខ្មែរ មានដើមកំណើតចេញពីភាសារទាំងពីរខាងលើនេះ។ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់ពីភាសារទាំងនេះ ជាបន្តសូមស្តាប់ គួន សំបូរ ពណ៌នាដូចតទៅ៖

នៅលើជ្រោយឥណ្ឌូចិនយើងនេះ ជនជាតិខ្មែរដែលស្ថិតនៅក្នុងអម្បូរមន-ខ្មែរ ជាជនជាតិចាស់ជាងគេ ហើយជនជាតិនេះមានវប្បធម៌-អារ្យធម៌របស់ខ្លួនផ្ទាល់យ៉ាងហោចណាស់ក៏ពីរវាង ១លានឆ្នាំ ឆ្នាំ មុនគ.សមកហើយដែរ ។ វប្បធម៌នេះ មានការវិវត្តពីសម័យមួយទៅសម័យ មួយ ពីភាព សម្បូរ បែប ដល់ភាពលូតលាស់រុងរឿងលើគ្រប់វិស័យ។

ដោយផ្អែកលើព្រឹត្តិការណ៍ធំៗ ដែលជាសមិទ្ធផលនៃសង្គម កាលប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ត្រូវគេបែងចែកជាពីរសម័យកាល គឺសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ។ គេអាចចែកកាល ឬយុគ នីមួយៗខាងលើនេះជាច្រើនកង់ថែមទៀត ដូចជាសម័យថ្មបរមបុរាណ សម័យថ្មក្រួសបំបែក សម័យលោហធាតុ សម័យប្រវត្តិសាស្ត្រយុគបុរាណ យុគកណ្តាល និងយុគទំនើប ។ ក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រដែលបានកើតឡើងចាប់ពីរវាងប្រមាណ ១ លានឆ្នាំ រហូតដល់ស.វទី ១ មុនគ.ស មនុស្សខ្មែរពុំទាន់ ចេះប្រើតួអក្សរ កត់ត្រាសម្រាប់ មនុស្សជំនាន់ ក្រោយ នូវរឿងរ៉ាវសាសនាសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយនៅឡើយទេ ។ គេគ្រាន់តែចងចាំដោយការទន្ទេញចាំមាត់នូវរឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រ សង្គមគ្រួសារតែប៉ុណ្ណោះ ។ បរិបទវប្បធម៌ខាងលើនេះគេអាចប្រៀបនឹងសហគមន៍ខ្មែរលើដូចជាព្នង ទំពួនជាដើមដែលគ្មានប្រវត្តិសាស្ត្រ សរសេរដោយមានតែការបញ្ជាក់ពីថ្ងៃខែរបស់ខ្លួន ។

ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់តួរអក្សរនៅពុំទាន់បានផ្សព្វផ្សាយចូលគ្រប់ច្រកល្ហកពេញប្រទេសនៅឡើយទេ នាសម័យដើមនោះ វាជាបុព្វសិទ្ធិរបស់អ្នកដឹកនាំកំពូល ឬក៏របស់អ្នកលក់ដូរក្នុងទីក្រុងប៉ុណ្ណោះ ។ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានប្រវត្តិសាស្ត្រប្រចាំជាតិរបស់ខ្លួនជាង ២០០០ ឆ្នាំមកហើយ ។

រីឯការប្រើប្រាស់តួអក្សរក៏មានចំណាស់ដូចគ្នាដែរ ទោះបីជានាគ្រាបឋមនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ ការអប់រំការបង្រៀនអក្សរ ឬការផ្សព្វផ្សាយ និងការប្រើប្រាស់តួអក្សរពុំទាន់មានលក្ខណៈទូលំទូលាយក៏ដោយ។
សូមកុំភ្លេចថាអក្សរនេះហើយ មិនគ្រាន់តែជាឧបករណ៍សម្រាប់កត់ត្រាព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងសង្គមប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែជាយានសម្រាប់ផ្សព្វផ្សាយនូវមនោគមន៍វិជ្ជា សាសនា និងជាមធ្យោបាយសម្រាប់ពង្រីកអំណាចកណ្តាលរបស់ព្រះមហាក្សត្រឬអ្នកដឹកនាំសង្គមនៅពេលនោះផងដែរ។

នៅសម័យអាណានិគមបារាំង, វិវឌ្ឍន៏នៃភាសាខ្មែរ ត្រូវបានបន្ថយល្បឿន ហើយរត់ទៅសំងំក្នុងវត្ត អារាម ដែលមានព្រះសង្ឃ ជួយថែរក្សាទុកអោយ ។នៅពេលនោះបារាំងបានបង្ខំអោយខ្មែរ រៀនភាសាបារាំង ជាយាន ជាផ្លូវការដែលជាបុព្វហេតុនាំអោយខូចប្រយោជន៏ដល់ភាសាជាតិខ្មែរ។

ក្រោយពីប្រទេសកម្ពុជាទទូលបានឯករាជ្យ ពីប្រទេសបារាំងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣រួចមក ភាសាខ្មែរ ត្រូវបានប្រកាសអោយប្រើជាផ្លូវការ។កំនើតគណះកម្មការវប្បធម៍ មហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ (អតីតវជ្ជាស្ថានជាតិ គរុកោសល្យ) មហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ វិជ្ជាស្ថាន ជាតិខេមរនីយានកម្ម ជំរុញអោយមានការបង្កើត ពាក្យពេចន៏ថ្មីៗ ជាច្រើនទៀត ដើម្បីប្រើការ អោយទាន់សម័យនិយម។ក្រៅពីកំនើតពាក្យបង្កើតថ្មី គេប្រទះឃើញពាក្យបរទេសជាច្រើន ដែលត្រូវគេប្រើលាយឡំ ក្នុងភាសាខ្មែរ ។ ឯល្បាយភាសានេះ កើតទ្បើង នៅពេលដែលខ្មែរ មានទំនាក់ទំនង ជាមួយនិងបរទេស ដូចជា ទាក់ ទងក្នុងកិច្ចការទូត ទេសចរណ៏ ពាណិជ្ជកម្ម សិក្សាអប់រំ ជំនឿសាសនា ។ល។ គេបានកត់សំគាល់ ឃើញថា ភាសាខ្មែរ មានអាយុវែងកាលណា ល្បាយភាសាក៏កាន់តែ កើនឡើងៗ សឹងតែ រកពាក្យសុទ្ធ របស់ខ្លួនពុំឃើញ។

ឯភាសាបរទេស ដែលនៅលាយឡំ ច្រើនជាងគេ ក្នុងភាសាខ្មែរយើង សព្វថ្ងៃ គឹភាសាបាលី និង សំស្ត្រឹត។ ភាសាបាលី បានហូរចូលមក ក្នុងភាសាខ្មែរ តាមរយៈពុទ្ធសាសនាហីនយាន។ ឯភាសា សំស្ក្រឹត ហូរចូលតាមរយៈ ពុទ្ធសាសនាមហាយាន និង ព្រាហ្មណ៏សាសនា ។ ដោយជនជាតិខ្មែរ និយមគោរពសាសនា មកពីប្រទេសឥណ្ឌា នេះហើយ បានជា បាលី-សំស្ត្រឹត ព្រមទាំងក្បួន ខ្នាត វេយយ្យាករណ៏ របស់ភាសានេះ មានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លា មកលើភាសាខ្មែរទាំងមូល ហើយចាក់ ឬស ចាក់គល់ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ដែលជាហេតុ នាំអោយអ្នកខ្លះ លែងមើលឃើញ លក្ខណៈដើម នៃ ភាសាខ្មែរ រួចក៏តាំងចោទថា ភាសាខ្មែរ មានប្រភពមកពី ភាសាបាលី-សំស្ក្រឹត ទៅវិញ។ ការពិត ភាសាទាំងពីរនេះ ចូលមកដល់ប្រទេសខ្មែរ ក្រោយពេលដែលខ្មែរ មានភាសាផ្ទាល់ខ្លួន រួចស្រេច ទៅហើយ ។ ដូច្នេះ ភាសាខ្មែរ ពុំមែនកើតចេញ មកពី ភាសាបាលីសំស្ក្រឹត ឬក៏ថា ភាសាបាលី-សំស្ក្រឹត ជាម្តាយនៃភាសាខ្មែរ ដូច បានមានប្រសាសន៍របស់ទស្សនៈមួយចំនួននោះឡើយ។ ខ្មែរប្រើពាក្យបាលី-សំស្ត្រឹត ជាពាក្យកំចី ដើម្បីបង្គ្រប់ នូវកង្វះខាត តែប៉ុណ្ណោះ។ រីឯពាក្យបាលីសំស្ក្រឹត ទាំងនេះសោតទៀត ក៏ត្រូវកែប្រែ ទាំងសៀងស័ព្ទ ទាំងរូបស័ព្ទ ដើម្បីអោយស្របស្រួល មកនឹងសំដីខ្មែរ ចំណង់ចំណូលចិត្តបែបខ្មែរ។

ខេមរនីយកម្មបែបនេះ ពុំមែនធ្វើ ចំពោះតែពាក្យបាលី-សំស្ក្រឹត ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែចំពោះគ្រប់ភាសា បរទេស ដែលជ្រាបចូលមកក្នុងភាសាខ្មែរ គឺត្រូវ ទទួលការផ្លាស់ប្តូរ អោយមានលក្ខណៈ ជាខ្មែរដូចគ្នា ដែរ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ភាសាបាលី-សំស្ក្រឹត ស្ថិតនៅដាច់អំពីអំបូរខ្មែរ- មន ព្រោះមានវិភតិ្ត នៅក្នុងអំបូរ ឥណ្ឌា-អឺរ៉ុប ឯណោះទេ។ ចំពោះភាសាខ្មែរ ប្រសិនបើយើងសិក្សា អោយស៊ីជំរៅ ទៅលើក្បួនខ្នាត វេយ្យាករណ៏ យើងនឹងបានឃើញ អំពីលក្ខណៈខុសគ្នា រវាងពីភាសាខ្មែរ និងភាសាបរទេស ជាពិសេស ភាសាបាលីសំស្ក្រឹត ។ ភាពខុសគ្នានោះ អាស្រ័យដោយភាសាខ្មែរ មានលក្ខណៈ ពិសេស ធំៗ មួយចំនួន ដូចជា ការបន្លឺសំលេង ចំនួនព្យាង្គស្រៈ ព្យាង្គព្យពា្ជនះ វិធីកំលាយពាក្យ លិង្គ វចនះ និង ក្បួនសម្ព័ន្ធ ។ លក្ខណៈពិសេសនេះ បង្ហាញអោយឃើញថា ភាសាខ្មែរ ជាភាសា ងាយសិក្សា ងាយយល់ជាងពពួកភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុបឆ្ងាយណាស់។

ការលើកយក លក្ខណៈសំខាន់ៗ ខ្លះៗ នៃភាសាខ្មែរ មកប្រៀបធៀប នឹង ភាសាបរទេស មានភាសា បាលី- សំស្រឹ្កតជាដើម បានបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ប្លែកគ្នាឆ្ងាយណាស់ ទាំងផ្នែកសួរ ផ្នែកសព្ទ ផ្នែកស័ម្ពន្ធ ។ ភស្តុតាង ទាំងនេះ បានបញ្ជាក់ថា ភាសាខ្មែរ មានលក្ខណៈពិសេស របស់ខ្លួន ពោលគឺពុំមែនកើតចេញ អំពីភាសា ដទៃ ណាមួយនោះទ្បើយ ។ ទំនាក់ទំនង ជាមួយភាសាបរទេស បានធ្វើអោយមាន ល្បាយភាសាបរទេស ក្នុងភាសាខ្មែរ ក៏ពិតមែន ហើយ ក៏ប៉ុន្តែ ការទទួលឥទិ្ធពល ភាសាបរទេសនេះ តែងប្រព្រឹត្តទៅ ដោយការប្រែសំរួល អោយ ស្របស្រួល ទៅនឹងភាសាជាតិ ជាដរាប តួយ៉ាងដូចជា កម្មវិធី ខេមរនីយកម្ម ចំពោះភាសាបាលី- សំស្ក្រឹត ដូចបានពោល នៅខាងលើ រួចមកហើយ។
ប្រសិនបើយើង បានដឹង បានយល់ អំពីដើមកំណើត និង ក្បួនខ្នាត ដ៏ប្រពៃ នៃភាសាជាតិរបស់យើង ហើយ តើយើងដែលជាខ្មែរ ត្រូវមានករណីយកិច្ចបែបណាដែរបន្តទៅទៀត?នេះជាសំនួរមួយសម្រាប់ប្រជាជនជាពិសេសយុវជនកម្ពុជាទាំងអស់ត្រូវតែយល់ដឹង។

ទោះបីយើង មានការលំបាកខ្លះៗ នៅក្នុង ការសរសេរ ឬ និយាយ ដោយសារឥទិ្ធពលបរទេស មក លើ ភាសាយើងយ៉ាងណា ក៏យើងគប្បីត្រូវមាន ស្មារតីជាតិនិយម ជាប់ជានិច្ច ក្នុងការលើកតំកើង ភាសា ជាតិ ដោយនាំគ្នានិយម ប្រើភាសាជាតិ ក្នុងករណីណាដែលអាច ជៀសវាង ភាសាបរទេសបាន ហើយខំការពារ ភាសាខ្មែរ កុំឲ្យបាត់បង់នៅពេលខាងមុខ៕